Van 23 februari t/m 3 juni 2018 wordt in het Museum Catharijneconvent de tentoonstelling Magische miniaturen gehouden. Deze tentoonstelling toont minutieus geschilderde illustraties (zogenoemde miniaturen) uit middeleeuwse handschriften. Daarop zijn in vele heldere kleuren allerlei tot in detail uitgewerkte bloemen, dieren, fantasiewezens, ridders en jonkvrouwen, en nog veel meer te zien.

En in de tentoonstelling worden middeleeuwse handschriften uit wel vijftien verschillende Nederlandse collecties samengebracht. Daaronder middeleeuwse handschriften en boeken uit de Koninklijke Bibliotheek, uit het Rijksmuseum, uit Museum Meermanno en uit de universiteitsbibliotheken van Utrecht, Groningen en Leiden.

Bijzonder voor de schaakverzamelaars is dat op deze tentoonstelling ook de roman Walewein en het zwevende schaakspel uit de Universiteitsbibliotheek van Leiden te zien is. Dit exemplaar is het enige nog bestaande volledige exemplaar van deze middeleeuwse ridderroman. Daarnaast bestaat er slechts een incompleet exemplaar van later datum in de universiteitsbibliotheek van Gent.

De roman Walewein en het zwevende schaakspel is geschreven door de schrijvers Penninc en Pieter Vostaert. Penninc begon het boek rond 1250 en heeft de eerste circa 8000 versregels geschreven. Men vermoedt dat Penninc, wat waarschijnlijk een artiestennaam was iemand die kennelijk geregeld een tekort aan geld had, vanwege gezondheidsredenen het werk niet kon afmaken. Pieter Vostaert heeft de roman  daarna voltooid, namelijk door er nog zo’n 3300 verzen aan toe te voegen. Het bewaard gebleven exemplaar is door een kopiist gedateerd op M CCC ende L.

Dit laatste exemplaar van de roman Walewein en het zwevende schaakspel is zelden  voor het publiek te zien. De laatste keer dat dit gebeurde was 5 jaar terug, in 2013 in  Leids stedelijk museum De Lakenhal (aan de Oude Singel gelegen) in een tentoonstelling Wereldschatten, met de ondertitel Van Cicero tot Erwin Olaf; Ontdek de bijzondere collecties van de Universiteit Leiden.

Bij die tentoonstelling uit 2013 hoorde ook een begeleidende boekje, waarin het volgende over de roman Walewein en het zwevende schaakspel geschreven werd:

“Dit beroemde manuscript in het Middelnederlands ligt opengeslagen op de miniatuur met ridder Walewein die het zwevende schaakbord achtervolgt. Volgens het verhaal volgt Walewein dit mysterieuze schaakbord nadat koning Arthur zijn ridders had uitgedaagd het voor hem op te halen. De miniatuur is opvallend door zijn rode achtergrond. Opmerkelijk is ook het schaakbord zelf; het heeft 56 velden in plaats van 64. Dit is mogelijk niet zozeer het resultaat van een fout van de tekenaar alswel een vroege poging om perspectief te suggereren. Waarschijnlijk was de miniatuur oorspronkelijk geheel ingekleurd; her en der zijn nog resten van andere kleuren te ontdekken. De tekst op de rechterpagina opent met een met fijn pen­werk versierde letter.”   (Zie artikel uit 2013)

De tentoonstelling in Utrecht is een goede kans om dit laatste exemplaar te gaan bekijken. En het boek ligt nog ook nog eens open op de pagina van met het miniatuur van het zwevende schaakspel (afbeelding boven).