Walewein in het stedelijk museum De Lakenhal in Leiden

Tot en met 30 juni 2013 is er in het Leidse stedelijk museum De Lakenhal (aan de Oude Singel gelegen) een bijzondere tentoonstelling getiteld Wereldschatten met als ondertitel Van Cicero tot Erwin Olaf. Ontdek de bijzondere collecties van de Universiteit Leiden ingericht.

Ongetwijfeld kent u de middeleeuwse ridderroman van Walewein en het zwevende schaakbord, een handschrift op perkament uit West-Vlaanderen (±1350). De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde kreeg het in 1789 van ene Alewijn (nomen est omen?) als legaat.

Onder nummer 9 bevindt zich het origineel van dit handschrift. Ik neem de korte omschrijving uit het begeleidende boekje in zwartwit – Er bestaat ook een foldertje in kleur - over deze tentoonstelling over:

“Dit beroemde manuscript in het Middelnederlands ligt opengeslagen op de miniatuur met ridder Walewein die het zwevende schaakbord achtervolgt. Volgens het verhaal volgt Walewein dit mysterieuze schaakbord nadat koning Arthur zijn ridders had uitgedaagd het voor hem op te halen. De miniatuur is opvallend door zijn rode achtergrond. Opmerkelijk is ook het schaakbord zelf; het heeft 56 velden in plaats van 64. Dit is mogelijk niet zozeer het resultaat van een fout van de tekenaar alswel een vroege poging om perspectief te suggereren. Waarschijnlijk was de miniatuur oorspronkelijk geheel ingekleurd; her en der zijn nog resten van andere kleuren te ontdekken. De tekst op de rechterpagina opent met een met fijn pen­werk versierde letter.”

Hieronder ziet u een afbeelding van een kaart uit een door de universiteitsbibliotheek van Leiden uitgeven mapje (van de zestiger jaren) met zes oude reproducties.

Op 3 mei 1966 werd er een Nederlandse zomerpostzegel van uitgegeven met een cultuurbarbaarse verminking (door de ontwerper W. A. van Stek), afgesneden onder het schaakbord en dwars door de boom heen. Zie ook mijn catalogus Geschiedenis van de Schaakfilatelie in Neder­land en (voormalige) Overzeese Gebiedsdelen op de blad­zijden 1-10/13 onder 1.2.5.1.

En laten wij vooral ook de roman van Louis Couperus Het zwevende schaakbord niet vergeten. Ik heb een uitgave van de Wereldbibliotheek uit 1950. Er bestaat ook een prismaboekje (nummer 2150) van uit 1983 Roman van Walewein van Penninck & Pieter Vostaert.

Als Leidenaar (slechts) sinds 1986 meen ik deze informatie met enige trots aan u te moeten doorgeven. Leiden wordt immers niet voor niets de museumstad genoemd; dit blijkt maar weer eens. Mocht voor de sluitingsdatum misschien Leiden (centrum) aandoen, dan is een bezoek aan dit museum stellig de moeite waard. Ik ging er alléén al heen om de minitauur te bewon­deren naar toe.

Sjoerd C. van Ketel