Wij Vikingen in het Fries Museum in Leeuwarden  

 
Van 19 oktober 2019 tot en met 15 maart 2020 presenteert het Fries Museum in Leeuwarden de tentoonstelling ‘Wij Vikingen’

We kennen de Vikingen vooral als de piraten van de Noordzee. Moordend, plunderend en rovend maakten ze de Europese kusten onveilig. En inderdaad, de tentoonstelling begint met het klassieke beeld van de Friezen als slachtoffers van de woeste, wilde Vikingen uit het Noorden. Moordenaars op drakenschepen die onschuldige Friezen komen beroven, verkrachten, tot slaaf maken of gewoon doden. Je ziet hoe vanaf het jaar 810 mensen worden gedood, huizen worden platgebrand en dorpen verwoest.

Maar gaandeweg de tentoonstelling wordt duidelijk: de werkelijkheid in het Nederland van de negende en tiende eeuw was veel genuanceerder. Er was sprake van een gedeelde Noordzeecultuur. Tussen de aanvallen door werd er namelijk veel handel gedreven tussen de Nederlanders en de Scandinaviërs. De Friese samenleving was nauw verbonden met die in het Noorden, dat ging via handel ook via bijvoorbeeld importbruiden. Want
in die tijd was je vanuit Friesland per schip sneller in Denemarken dan over land in Enschede. En echt niet alleen Scandinaviërs waren Vikingen, Maar er waren ook Friezen die zich bij hen aansloten. Vikingen waren namelijk geen volk, maar ‘op Viking gaan’ betekent op rooftocht gaan.

De tentoonstelling toont veel gebruiksvoorwerpen van ‘Vikingen en Friezen in het kustgebied van de Lage Landen’. Zes zalen vol oude teksten, schedels, weegschalen, potten, glazen, sieraden, kammen (de Vikingen waren erg bezig met hun uiterlijk), muntschatten, sleutels en speelstenen en natuurlijk zwaarden. De blikvanger van de tentoonstelling is de replica van een levensgroot Vikingschip, dat op basis van bouwtekeningen van het Vikingschip Skudelev V (de restanten van dit Vikingschip bevinden zich in het Vikingeskib Museet in Roskilde) door scheepsbouwer Bein Brandsma samen met studenten van de opleiding Maritieme Techniek van ROC Friese Poort gebouwd werd. Het vijftien meter lange schip is in de tentoonstelling te zien en na de tentoonstelling wordt het schip vaarklaar gemaakt en zal er voor het eerst in eeuwen weer een Vikingschip door Friesland gaan varen.
 
 
 

 De laatste zaal staat vol met teruggevonden zilverschatten. Twee schatten van Vikingen die in de tweede helft van de negende eeuw bivakkeerden op het eiland Wieringen, met vooral Scandinavische munten en sieraden, de rest waarschijnlijk van lokale Friezen die in dezelfde tijd hun rijkdom aan vooral Frankische en Friese munten verborgen in hun terpen. Er ligt ook een zeldzame ijzeren slavenhalsband die de Vikingen gebruikten om hun gevangenen af te voeren.

Maar voor ons schaakliefhebbers is de grootste schat op de tentoonstelling ongetwijfeld de (weer eens) tentoon gestelde Friese schaakkoning.
Volgens het bijschrift:
Koning uit het schaakspel
12e eeuw, gevonden in Leeuwarden, Friesland, been
Fries Museum, Leeuwarden
Collectie Koninklijk Fries Genootschap

Tot ergens eind vorige eeuw was deze Friese schaakkoning samen met bijvoorbeeld het (vermoedelijke) zwaard van Grote Pier, één van de topstukken van het Fries Museum in Leeuwarden. Daarna ging het Fries Museum een andere koers varen en is het schaakstuk in depot en uit beeld verdwenen. Nu is dit unieke stuk weer (tijdelijk) voor het publiek zichtbaar / toegankelijk.

Vanaf het begin werd deze Friese schaakkoning vergeleken met de in 1831 gevonden Lewis chessmen. Daarbij vond men zoveel overeenkomsten, dat men vermoedt dat deze in Leeuwarden gevonden schaakkoning eveneens van Scandinavische oorsprong is. Als deze datering klopt is dit schaakstuk mogelijk het oudste in Nederland gevonden schaakstuk.