Wie bedacht Caissa?

door Joris Leyten (artikel uit Schaakkoerier nummer 61)

Tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling "de wereld van Caïssa" in Krimpen a.d. IJssel, raakte ik geïnteresseerd in de betekenis van Caïssa. In de schaakwereld zijn vele schaak-verenigingen naar deze mythische figuur genoemd.

Via internet kwam ik op het oorspronkelijke gedicht van dichter Sir William Jones uit 1763, dat ik vrij heb laten vertalen in het Nederlands Caïssa (uitspreken: ka-ie-sa) is the patrones/godin van de schakers. Zij werd geschapen in 1763 door de dichter Sir William Jones in een gedicht dat Caïssa heette. Geïnspireerd door een (toneelstuk of gedicht?) Scacchia ludus van de schrijver Vida, vertelt het gedicht van Jones over de wijze waarop het schaken werd uitgevonden door de god Mars.

Mars

. . . fram'd a tablet of celestial mold
Inlay'd with squares of silver and gold;
Then of two metals form'd the warlike band,
That here compact in show of battle stand;
He taught the rules that guide the pensive game,
And call'd it Caissa from the dryad's name.
Whence Albion's sons, who most its praise confess,
Approved the play and named it thoughtful Chess.

……Maakte Mars een tafel van hemels model,

Ingelegd met vierkanten van zilver en goud;

Toen maakte hij van metaal de oorlogstroepen,

Die hier opeen gegroepeerd in het gelid staan;

Hij bedacht de regels die dit denkspel leiden,

En noemde het Caissa, naar de bosnimf.

Daarom waren de zonen van Albion [= Groot Brittanïe],

Die haar roem het hardst belijden,

Blij met het spel en noemden het bedachtzame schaken.