Schaaktentoonstelling Schach & Porzellan
Die Welt auf 64 Feldern
In Porzellanikon
in Hohenberg and der Eger
 
Porselein, het witte goud. Oorspronkelijk ontwikkeld in China en tussen 1271 en 1295 door Marco Polo voor het eerst als een luxe product naar Europa gebracht. Vanaf circa 1600 waren er veel Europese vorsten die zelf porselein (en goud) probeerde te maken. Dat lukte uiteindelijk in 1709 in Dresden bij August de Sterke (1670 – 1733), keurvorst van Saksen, koning van Polen en grootvorst van Litouwen. Die liet daarna in Meißen de eerste Europese porseleinfabriek liet oprichten.

Slechts korte tijd wist men vanuit Meißen het productie- proces geheim te houden, maar daarna kwam op meerdere plaatsen in Europa de productie van porselein op gang. Zo ook in 1814 in Hohenberg an der Eger, dat zich snel wist te ontwikkelen tot een centrum van de Duitse porseleinindustrie met export naar heel Europa en de Verenigde Staten.
In 1982 werd in de voormalige directeursvilla een museum, het Porzellanikon opgericht. Dit museum werd daarna in 1995 uitgebreid met een nieuwe glas- en staalaanbouw van 2.000 m² en werd daarmee een drie etages groot modern museum, waarin in de vaste collectie ongeveer 10.000 objecten aan de bezoekers getoond worden.

En in dit Porzellanikon is nu van 16 maart t/m 13 oktober 2024 de schaaktentoonstelling ‘Schach & Porzellan - Die Welt auf 64 Feldern.‘ De schaaktentoonstelling van het jaar die je gezien moet hebben met maar liefst zo’n 35 complete (porseleinen) schaakspelen,
 
 
Op 300 m2 zijn (volgens de flyer) ruim 100 complete schaakspelen en figuren verzameld, allemaal uitsluitend gemaakt van porselein. En men noemt de tentoonstelling is dan ook ‘zonder twijfel de grootste over dit onderwerp in Duitsland.’ De meeste bruiklenen zijn afkomstig van Dr. Thomas H. Thomsen, voorzitter van CCI (Chess Collectors International), die waarschijnlijk de grootste collectie antieke schaakspellen van Europa bezit. Andere bruiklenen zijn onder meer afkomstig van Reinhard Egert.

De tentoonstelling begint met voor de niet schaakspelers de kenmerken en de loop van de individuele schaakstukken. Verder volgt er een stukje schaak-geschiedenis, en een soort schaakquiz. Dan zijn er levensgrote gezegdes over het schaakspel zoals ‘De pionnen zijn de ziel van het schaakspel‘ (Philidor) en ‘niet alle kunstenaars zijn schaakspelers, maar alle schaakspelers zijn wel kunstenaars’ (Marcel Duchamp). Maar ook een minder bekende uitspraak als ‘Eine Liebeserkärung ist wie die Eröffnung beim Schach: die Konsequenzen sind unabsehbar (Söhnker). En dan nog een aantal anonieme zoals ‘Sinds de vrouw van mijn schaakpartner het woord 'Dameruil' gehoord heeft, gaat ze mee naar al zijn partijen’ en ‘Wat is het verschil tussen de Dame op het schaakbord en alle andere vrouwen? Ze kan nooit weduwe worden.'
 
 
Maar de hoofdmoot van de tentoonstelling zijn de vele tentoongestelde (voornamelijk) porseleinen schaakspelen en schaakfigurengroepen. Daarbij is de tentoonstelling (alsmede mede het bijbehorende boek) opgedeeld in 7 themagebieden welke in de tentoonstelling allen van een eigen kleur voorzien zijn. Dit zijn achtereenvolgens:
- Vreemde volkeren en culturen
- Mythologie, moraal en fabelwezens
- Versiering: vormen en ornamenten
- Dieren op het schaakbord
- Curieus en bijzonder
- Bekende en historische personen
- Erotiek, flirten en tijdverdrijf
Zelf telde ik in de verschillende zalen 35 complete schaakspelen, 44 figurengroepen en dan nog allerlei gedeeltelijk opgestelde schaak-spellen en lossen unicaten.

Adres: Porzellanikon Hohenberg, Schirndinger Straße 48, Hohenberg an der Eger
En voor de verzamelaars is bij de tentoonstelling is ook nog een rijk geïllustreerd boek (Eur 35,90 ) verschenen.

En wie na dit alles nog niet genoeg heeft (zoals ikzelf): zo’n 10 minuten rijden verderop is ook nog de tweede vestiging van het Porzellanikon. Daar waar men in Hohenberg an der Eger vooral (kunstzinnige) porseleinen voorwerpen door de eeuwen heen en vanuit de gehele wereld wil laten zien, wordt in Selb veel meer de technische kant, het maak-proces van het porselein getoond. En in Selb heeft men dan ook nog een porseleinen schaakspel in de collectie.
Adres: Porzellanikon Selb, Werner-Schürer-Platz 1, Selb