- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

TOEKOMSTMUZIEK? MAX EUWE OP EEN NEDERLANDSE POSTZEGEL

Oktober 1998, door Henk Alberts

Op 20 mei 2001, precies 100 jaar na de geboorte van Max (Machgielis) Euwe, Neerlands tot nu toe grootste en succesvolste schaker, geeft TNT Post Groep (voorheen KPN Post) een schaakpostzegel uit.

De match om het wereldkampioenschap schaken in 1935 werd gespeeld tussen de toenmalige wereldkampioen de Fransman, geboren als Rus, Alexander Alexandrovitsj Aljechin en de uitdager de Nederlander Max (Machgielis) Euwe. De match werd volledig in Nederland gespeeld. Dit gebeurde echter niet op één locatie; schakers en gevolg reisden door Nederland en speelden in een aantal plaatsen één of meerdere partijen. De meeste partijen werden gespeeld in Euwe’s woonplaats Amsterdam (in totaal 14, onder meer in het Rijksmuseum, in de Effectenbeurs en in theater Bellevue.) Verder waren er partijen in Den Haag (4x), in Delft(2x), in Rotterdam, Utrecht, Groningen, Gouda, Den Bosch, Baarn, Eindhoven, Zeist, Ermelo en dus in Zandvoort.

Max Euwe kwam in de 25e partij van deze match, na lange tijd tegen een achterstand te hebben aangekeken, voor het eerst op voorsprong. En met de op de zegel afgebeelde 26e partij de parel van Zandvoort, destijds beschouwd als de mooiste partij uit de gehele match, breidde hij zijn voorsprong uit tot 2 punten (14-12). Een voorsprong die hij niet meer uit handen zou geven. Na 30 partijen werd hij uiteindelijk de eerste en tot nu toe enige Nederlandse Wereldkampioen schaken.

Euwe – Aljechin, 26e matchpartij 

Zandvoort, 3 december 1935 opening: Hollandse verdediging

(misschien wel symbolisch is dat de gespeelde opening de zogenoemde ‘Hollandse verdediging’ is)

1. d4 e6 2. c4 f5 3. g3 Lb4+ 4. Ld2 Le7

(de Delftse variant, ontstaan enkele dagen eerder in de 24e partij

van deze match)

5. Lg2 Pf6 6. Pc3 0-0 7. Pf3 Pe4 8. 0-0 b6

(in de 24e partij speelde Aljechin 9. … Lf6. Die partij eindigde

in remise)

9. Dc2 Lb7 10. Pe5 Pxc3 11. Lxc3

(niet goed zou 11. Lxb7 zijn; na 11. … Pxe2+ 12. Kg2 Pxd4 13. Dd3 Pbc6 14. Pxc6 Pxc6 15. Lxa8 Dxa8 heeft zwart twee pionnen voor de kwaliteit)

11. Lxc3 Lxg2 12. Kxg2 Dc8 13. d5 d6 14. Pd3 e5 15. Kh1 c6 16. Db3 Kh8 17. f4!  (voorkomt f5-f4 van zwart)

17. … e4 18. Pb4 c5 (noodzakelijk om paard b8 te kunnen ontwikkelen)

19. Pc2 Pd7 20. Pe3 Lf6 (provocatie)

21. Pxf5! (en Euwe neemt de uitdaging aan)

21. … Lxc3 22. Pxd6 Db8 23. Pxe4 Lf6 24. Pd2

(wit heeft drie pionnen voor het geofferde stuk en maakt nu ruimte

om met zijn centrumpionnen te kunnen oprukken)

24. … g5(!) (Aljechin moet iets doen; hij besluit lijnen op de

koningsvleugel te openen teneinde met zijn stukken kansen tegen de witte koning te krijgen)

25. e4 gxf4 26. gxf4 Ld4 27. e5 De8 28. e6 Tg8!

(op 28. … Pf6 had wit 29. Pf3 met ruil van de sterke zwarte

loper op d4)

29. Pf3 (wit kan het zwarte paard niet slaan wegens 29. … De2

en met de dubbele dreiging Dxe2 en Dg2 mat is het zwart

die wint)

29. … Dg6 30. Tg1!! (offert nog een kwaliteit. Overigens had zwart op 30. Pg5 geantwoord met 30. … Pe5!)

30. … Lxg1 31. Txg1 Df6

De stelling van de postzegel (zie diagram);

Euwe heeft slechts 3 pionnen voor een toren

32. Pg5!! (Dreigt 33.Pf7 met winst. Op 32. … Txg5 volgt fxg5

En op 32. … Pe5 volgt eenvoudig fxe5. Op 32. … Dxf4 heeft wit 33. Dc3+ Pe5 34. Dxe5+ Dxe5 35. Pf7 mat klaar liggen)

32. … Tg7 (het enige) 33. exd7 Txd7 34. De3!

(dekt pion f4 en dreigt bovendien De5)

34. … Te7 35. Pe6 Tf8 36. De5! (in lichte tijdnood wikkelt wit af naar het eindspel)

36. … Dxe5 (zwart heeft niet anders)

37. fxe5 Tf5 38. Te1 h6 39. Pd8 Tf2 40. e6 Td2

Hier werd de partij afgebroken en de volgende dag voortgezet

41. Pc6 Te8 42. e7! b5 43. Pd8 Kg7 44. Pb7! Kf6 45. Te6+ Kg5

46. Pd6 Txe7 47. Pe4+ (precisie tot op de laatste zet)

Zwart geeft het op; 1-0

(Er had nog kunnen volgen 47. … Kf5 48. Pxd2 Txe6 49. Dxe6 Kxe6

50. cxb5 en wit wint eenvoudig)

------------------------------------------------------------------

Max Euwe is echter niet alleen als actief schaakspeler en als wereldkampioen van belang geweest voor de Nederlandse en buitenlandse schaakwereld;

- In 1946 schonk hij de wereldtitel schaken, tot dan toe het

‘persoonlijk’ bezit van de wereldkampioen, aan de wereldschaakbond de FIDE. Niet langer had de wereldkampioen te bepalen wie hem (niet) mocht uitdagen, doch vanaf dat moment konden er wereldwijd geregelde toernooien en tweekampen om het wereldkampioenschap plaatsvinden.

- Van 1971 tot en met 1978 was Euwe voorzitter van diezelfde

wereldschaakbond de FIDE. Niet alleen was hij in die periode onbezoldigd ambassadeur voor de schaaksport, een taak waarin hij het schaken wereldwijd, met name in Azië en Afrika wist te verspreiden, maar ook was hij er als voorzitter persoonlijk verantwoordelijk voor, dat de match om het wereldkampioenschap in 1972 tussen Spasski en Fischer in Reykjavik toch gespeeld werd.

- En tenslotte is er de enorme invloed van Euwe op het verbreiden van het schaken in Nederland, enerzijds door zijn wereldtitel en anderzijds door de vele honderden schaakboeken die hij het licht heeft doen zien.

------------------------------------------------------------------

Naschrift (2001): 

Op de uiteindelijke Nederlandse postzegel werd niet de partijstelling na de 31e zet van zwart (Df6), doch die na de 32e zet van wit (32. Pg5!) afgebeeld.