Van 19 tot en met 30 oktober 2016 bracht
theater Suus
in Zwolle,
8 keer het
toneelstuk De barones en de dominee.
Locatie was de Loods op het
voormalige Philipsterrein, Ceintuurbaan 15, Zwolle.
De barones en de dominee
vertelt
een waargebeurde geschiedenis uit Zwolle en
omgeving uit de tweede helft van de 19e
eeuw. Het
is het verhaal van de verboden liefde tussen Jeannette Pruimers, geboren
barones van Dedem, en predikant Johannes Gerrit van Rijn. Deze
geschiedenis heeft destijds niet alleen in de regio, maar in het hele
land voor veel ophef gezorgd, ook in de pers, en geleid tot een serie
vrij onverkwikkelijke kerkelijke en civiele rechtszaken. Vooraanstaande
figuren (waaronder de schrijver Multatuli) hebben zich publiekelijk
uitgelaten over de zaak en iedereen had er wel een al dan niet
gefundeerde mening over.
Het boek beschrijft deze waargebeurde geschiedenis uit Zwolle en omgeving uit de tweede helft van de 19e eeuw.
Jeannette, barones van Dedem op den Berg uit Dalfsen, trouwt met Daniël Pruimers. Samen krijgen ze een dochter Daniëlla. Echter Daniël overlijdt na drie jaar.
Johannes Gerrit van Rijn, Dominee van de Grote Kerk in Zwolle, verleent geestelijke steun aan Daniël in zijn laatste levensfase en blijft ook daarna de weduwe regelmatig bezoeken. En dit ook als de weduwe gaat kuren in Zandvoort en in Hyères in Zuid-Frankrijk.
In Hyères wordt een kind geboren dat direct na de geboorte wordt afgestaan aan een pleeggezin. Geroddel zegt dat het kind van de dominee zou zijn, maar de dominee en de barones ontkennen nadrukkelijk dat het hun kind is: hun relatie was en is een louter geestelijke.
Hendrik Machielsen, officier van justitie én lid van de kerkenraad, vindt een en ander voldoende reden om zowel civiele als kerkelijke rechtszaken te starten. En daarbij weet hij meer dan goed (mis)bruik te maken van zijn dubbelfunctie.
De uitkomst van de rechtszaken:
Jeannette verliest de voogdij over haar dochter Daniëlla, de dominee verblijft enige tijd in de gevangenis en wordt uit het ambt gezet. Uiteindelijk vertrekken Jeannette en de dominee uit Nederland. De dominee overlijdt in Amerika, de barones in Engeland.
Het stuk
werd
gespeeld in de vorm van een Griekse
tragedie, waarin – naast de diverse personages die in het verhaal een
rol spelen – ook plekken zijn weggelegd voor de woordvoerder, de bode,
het orakel én niet te vergeten het koor dat reflecteert op de
gebeurtenissen en commentaar levert.
Voor schakers is het derde bedrijf van het
toneelstuk heel bijzonder. In dit derde bedrijf: 'de crisis', wordt de
rechtszaak nagespeeld in de vorm van een levend schaakspel. Dit
schaakspel tussen “wit” (Jeanette, de Dominee en hun secondanten) en
“zwart” (Hendrik Machielsen en medestanders) laat het verloop van de
rechtsgang op bijzondere wijze zien. En dit gebeurt aan de hand van de
zevende matchpartij uit de WK-match Petrosjan-Spasski (Moskou 1966). Het
spelverloop wordt daarbij op muzikale wijze van commentaar voorzien door
mandolinist (en tevens clubschaker) Ferdinand Binnendijk.
Spasski-Petrosjan, Moskou 1966
1.
d4 Pf6 2. Pf3 e6 3. Lg5 d5 4. Pbd2 Le7 5. e3 Pbd7 6. Ld3 c5 7. c3 b6 8.
O-O Lb7 9. Pe5 Pxe5 10. dxe5 Pd7 11.
Lf4 Dc7 12. Pf3 h6 13. b4 g5 14. Lg3 h5 15. h4 gxh4 16. Lf4 O-O-O 17. a4
c4 18. Le2 a6 19. Kh1 Tdg8 20. Tg1 Tg4 21. Dd2 Thg8 22. a5 b5 23. Tad1
Lf8 24. Ph2 Pxe5 25. Pxg4 hxg4 26. e4 Ld6 27. De3 Pd7 28. Lxd6 Dxd6 29.
Td4 e5
30. Td2 f5 31. exd5 f4 32. De4 Pf6 33. Df5+ Kb8 34. f3 Lc8 35.
Db1 g3 36. Te1 h3 37. Lf1 Th8 38. gxh3 Lxh3 39. Kg1 Lxf1 40.
Kxf1 e4 41. Dd1 Pg4 42. fxg4 f3 (stelling) 43. Tg2 fxg2+ 0-1
